Chronische enteropathie – als de darmen blijven sputteren

Veel katten hebben weleens een dagje dunne ontlasting of een keer overgegeven. Dat is op zich niet verontrustend. Maar als de klachten wekenlang blijven bestaan, of steeds terugkomen, kan er meer aan de hand zijn. Eén van de meest voorkomende oorzaken bij oudere katten is chronische enteropathie (CE) – een verzamelnaam voor langdurige darmaandoeningen.

Wat bedoelen we met chronische enteropathie?

De term “chronische enteropathie” betekent letterlijk: een langdurige aandoening van de darmen. Bij katten gebruiken we die term wanneer klachten zoals braken, diarree, verminderde eetlust of gewichtsverlies langer dan drie weken aanhouden, en er geen andere duidelijke oorzaak gevonden wordt (zoals nierziekte, hyperthyreoïdie of parasieten).

Er zijn binnen de CE verschillende vormen. De belangrijkste zijn:

• Voedselresponsieve enteropathie: klachten verbeteren volledig met een aangepaste voeding.

• Immuungemedieerde (inflammatoire) enteropathie oftewel inflammatory bowel disease (IBD): er is een ontstekingsreactie in de darmwand, meestal door een ontregelde afweerreactie. Deze ziekte lijkt een beetje op ziekte van crohn bij de mens. 

• Laaggradig T-cel lymfoom: een vorm van darmkanker die klinisch en histologisch sterk op een ontsteking lijkt.

Deze laatste twee zijn vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden — en soms overlappen ze zelfs.

Verschijnselen

Bij katten met chronische enteropathie is gewichtsverlies het meest voorkomende en vaak eerste symptoom. 

Veelvoorkomende verschijnselen zijn:

• Gewichtsverlies, ondanks een normale of zelfs verhoogde eetlust.

• Braken, vaak kleine beetjes voer of gal.

• Wisselende ontlasting, soms dun, soms normaal.

  Let op: diarree bij een kat wordt gedefinieerd als dunnere, brijachtige of waterige ontlasting, die soms vaker voorkomt dan normaal. Een normale ontlasting is goed gevormd. 

• Verminderde eetlust of juist schommelingen daarin.

• Doffe vacht en verlies van spiermassa.

• Minder actief gedrag, meer slapen of zich terugtrekken.

Diagnostiek – zoeken naar de oorzaak

Een kat met chronische darmklachten verdient een gestructureerde aanpak. De diagnose “chronische enteropathie” stel je pas nadat andere oorzaken zijn uitgesloten.

1. Bloedonderzoek

Hiermee worden organen als nieren, lever en schildklier gecontroleerd.
Daarnaast is het belangrijk om ook het vitamine B12-gehalte (cobalamine) te meten. Een tekort komt vaak voor bij katten met CE, omdat B12 wordt opgenomen in het laatste deel van de dunne darm. Een laag B12-niveau kan zelf bijdragen aan verminderde eetlust en slechter herstel, dus aanvulling (meestal via injecties) is dan nodig.

2. Ontlastingsonderzoek

Om parasieten uit te sluiten, deze kunnen soms bijdragen aan de verschijnselen, zeker bij jongere katten. 

3. Echografie van de buik

Een echo geeft veel informatie over de dikte van de darmwand, de gelaagdheid, de grootte van de lymfeknopen en eventuele afwijkingen in andere organen. Dit helpt om te bepalen of en waar biopten zinvol zijn.

4. Eliminatiedieet

Een eliminatie- of proefdieet is vaak de volgende stap, en kan tegelijk diagnostisch én therapeutisch zijn.
Het doel is om te testen of de klachten veroorzaakt worden door een voedingsallergie of -intolerantie.

Er zijn twee benaderingen:

• Gehydrolyseerd dieet: eiwitten zijn ‘voorverteerd’ tot kleine stukjes die het afweersysteem niet herkent.

• Nieuw eiwit-dieet: met een eiwitbron die de kat nog nooit eerder heeft gegeten (bijv. konijn of eend).

De kat moet het dieet minimaal 3 tot 4 strikt krijgen – dus geen snoepjes, restjes of ander voer.
Dat is soms makkelijker gezegd dan gedaan: veel katten accepteren het nieuwe voer niet goed als ze al niet lekker zijn. Als de kat weigert te eten, is het belangrijk dat er niet te lang gewacht wordt; langdurig niet eten is gevaarlijk voor katten (risico op leververvetting). In dat geval bespreekt de dierenarts meestal alternatieve merken of stappen.

5. Biopten – weefselonderzoek

Wanneer de klachten blijven bestaan, of als de echo afwijkingen laat zien, kunnen biopten van de darmwand worden genomen. Er zijn twee manieren:

• Endoscopisch: via een flexibele camera via de bek of via de anus worden kleine stukjes weefsel van de binnenzijde van de darmwand genomen.

  • Voordelen: minder invasief, snel herstel.

  • Nadelen: alleen de binnenste laag van de darm wordt bemonsterd; niet geschikt voor alle delen van de dunne darm omdat je niet overal bij kunt.

• Full-thickness biopten: via een chirurgische ingreep of laparoscopie worden stukjes weefsel uit alle lagen van de darm genomen.

  • Voordelen: vollediger beeld, soms beter onderscheid mogelijk tussen ontsteking en lymfoom.

  • Nadelen: zwaardere ingreep, met langere narcose.

Soms worden extra analyses op de biopten uitgevoerd, zoals:

• Immunohistochemie: kleuringen die specifieke celtypen zichtbaar maken (bijv. T- of B-lymfocyten).

• PARR (PCR for Antigen Receptor Rearrangement): een DNA-test die bekijkt of de aanwezige lymfocyten allemaal identiek zijn (wat past bij lymfoom) of juist divers (passend bij ontsteking).

Let op:  met biopten is het niet mogelijk om onderscheid te maken tussen voedselallergie en IBD – daarvoor blijft het eliminatiedieet noodzakelijk.

Behandeling

De behandeling hangt af van de onderliggende vorm:

• Voedingsaanpassing: het eerste en vaak meest effectieve stap. Een strikt eliminatiedieet of gehydrolyseerd voer wordt 3-4 weken gegeven.

• Corticosteroïden (zoals prednisolon): bij immuungemedieerde ontsteking om de afweerreactie in de darm te onderdrukken.

• Andere immunomodulerende middelen (zoals chlorambucil) kunnen nodig zijn bij katten die onvoldoende reageren of bij verdenking op laaggradig lymfoom.

• Ondersteunende therapie: vitamine B12-injecties, probiotica of vezelrijke diëten kunnen de darmgezondheid verder ondersteunen.

• Fecale microbiota-transplantatie (FMT) – een veelbelovende nieuwe optie

  In de afgelopen jaren wordt bij katten met chronische darmproblemen steeds vaker gekeken naar de rol van het darmmicrobioom – de miljarden bacteriën die samen de darmgezondheid beïnvloeden.
  Bij chronische enteropathie raakt die bacteriële balans vaak verstoord: er zijn minder “goede” bacteriën, en meer soorten die juist ontstekingen in stand houden.

  Een fecale microbiota-transplantatie (FMT) probeert dat evenwicht te herstellen door gezonde darmbacteriën van een donor (via een ontlastingsoplossing) in te brengen bij de zieke kat, meestal via een klysma.

  Het klinkt misschien wat onsmakelijk, maar het principe is eenvoudig: gezonde bacteriën verdringen de ziekmakende.
  Hoewel FMT bij katten nog niet standaard wordt toegepast, laten eerste onderzoeksresultaten en klinische ervaringen zien dat sommige katten met hardnekkige chronische enteropathie er duidelijk van opknappen.  De selectie van een gezonde donor en zorgvuldige bereiding zijn daarbij essentieel.

Belangrijk is dat elke kat anders reageert. Vaak vergt het wat geduld om de juiste combinatie van voeding en medicatie te vinden.

Prognose

De vooruitzichten voor katten met chronische enteropathie zijn over het algemeen redelijk goed, zeker als er tijdig wordt ingegrepen.

• Katten met voedselresponsieve CE kunnen volledig herstellen.

• Bij immuungemedieerde ontsteking lukt het vaak om de klachten langdurig onder controle te houden met lage doses medicatie.

• Bij laaggradig lymfoom is de aandoening meestal niet te genezen, maar kan met behandeling wel een goede levenskwaliteit worden behouden, vaak nog maanden tot jaren.

Het belangrijkste: vroeg herkennen en niet te lang wachten met onderzoek. Want hoe eerder je weet wat er speelt, hoe beter je kunt bijsturen — en hoe fijner de kat zich voelt.

Samengevat

Chronische enteropathie is een veelvoorkomende oorzaak van langdurige maag-darmklachten bij katten. Het is geen één ziekte, maar een spectrum van aandoeningen die variëren van voedselgevoeligheid tot laaggradig lymfoom. Een gestructureerde aanpak met goed onderzoek, gerichte voeding en zo nodig medicatie kan bij de meeste katten veel verbetering geven.

Blijf Purrfectly informed en zorg dat je kat gezond en gelukkig blijft

Liefs,

Marieke (en Pip)