Een kat die opeens weer “jong” lijkt — veel eet, veel miauwt en rondrent — klinkt misschien vrolijk, maar het kan een teken zijn van hyperthyreoïdie: een te snel werkende schildklier.
Het is een van de meest voorkomende hormonale aandoeningen bij oudere katten, en vroeg herkennen maakt echt verschil.
Wat is hyperthyreoïdie?
De schildklier, gelegen in de hals, produceert hormonen die de stofwisseling regelen.
Bij hyperthyreoïdie maakt de klier te veel schildklierhormoon (T4) aan, waardoor het hele lichaam in een hogere versnelling draait.
In meer dan 95% van de gevallen komt dit door een goedaardige vergroting (adenoom) van de schildklier. Slechts zelden (minder dan 2%) is er sprake van een kwaadaardige tumor (carcinoom). In circa 70% is de aandoening beiderzijds.
Hoe vaak komt het voor?
Ongeveer 10% van alle katten ouder dan 10 jaar ontwikkelt hyperthyreoïdie.
De gemiddelde leeftijd bij diagnose is 12 tot 13 jaar.
Katten jonger dan 8 jaar krijgen het zelden.
Er is geen duidelijk rasverschil, al lijken Siamese en Birmaanse katten iets minder gevoelig.
De aandoening komt wereldwijd steeds vaker voor, waarschijnlijk door een combinatie van hogere levensverwachting, voeding, en omgevingsfactoren (zoals bepaalde chemische stoffen in voerblikken of vlamvertragers in huis), al is de precieze oorzaak nog niet duidelijk.
Hoe herken je hyperthyreoïdie?
De verschijnselen lijken in het begin vaak positief: je kat eet meer en lijkt actiever. Maar langzaam merk je dat er toch iets niet klopt:
Veelvoorkomende symptomen:
Afvallen ondanks goede eetlust
Meer drinken en plassen
Rusteloosheid, veel miauwen
Slechte vacht, vettig of dunner wordend haar
Snelle hartslag
Soms braken of diarree
Soms zien we eerder een slome kat met verminderde eetlust en afvallen.
Waarom is behandeling zo belangrijk?
Een te hoge schildklierhormoonspiegel versnelt stofwisseling, hartslag en bloeddruk. Hyperthyreoïdie kan leiden tot:
Hypertensie (hoge bloeddruk)
Verdikking van de hartspier
Gewichtsverlies en spierafbraak
Overbelasting van de nieren
De schildklier beïnvloedt namelijk ook de nierfunctie. Soms “maskeren” hoge T4-waarden verminderde nierwerking. Na behandeling kan daardoor blijken dat er onderliggend nierfalen is — daarom wordt de nierfunctie altijd mee gecontroleerd.
Hoe wordt hyperthyreoïdie vastgesteld?
De diagnose wordt meestal gesteld met een bloedonderzoek:
Totaal T4 is de belangrijkste waarde.
Bij twijfel (bijvoorbeeld bij oudere katten met nierproblemen) kan aanvullend onderzoek nodig zijn, zoals vrij T4, TSH, of een schildklierscintigrafie.
Daarnaast worden vaak nierwaarden, bloeddruk en hartfunctie beoordeeld, omdat deze organen nauw samenhangen met de schildklier.
Behandeling
Er zijn verschillende manieren om hyperthyreoïdie te behandelen. De keuze hangt af van de leeftijd, de algehele gezondheid en eventuele andere aandoeningen van de kat (zoals nierproblemen).
1. Radioactief jodium (I-131)

Dit is de meest effectieve en duurzame behandeling.
Met één injectie wordt het overactieve schildklierweefsel vernietigd, terwijl gezond weefsel ongemoeid blijft.
In meer dan 95% van de gevallen is dit curatief.
Geen dagelijkse medicatie nodig.
Niet belastend voor lever of nieren.
Alleen mogelijk in gespecialiseerde klinieken; de kat moet een paar dagen tot weken in quarantaine blijven vanwege de radioactiviteit. Deze behandeling kan in Nederland bij de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht en bij de Lingehoeve plaatsvinden en anders op de Universiteit Gent.
2. Medicatie
De meest gebruikte medicijnen zijn thiamazol of methimazol.
Ze remmen de aanmaak van schildklierhormoon.
Vaak snelle verbetering binnen 2 weken.
Verkrijgbaar als tablet, vloeistof of gel (via de oorrand).
Vereist dagelijkse toediening en regelmatige bloedcontroles.
Niet genezend — als de medicatie wordt gestopt, keren de klachten terug.
3. Chirurgie
Bij een operatie wordt de vergrote schildklier verwijderd.
Kan een blijvende oplossing zijn, mits het hele aangetaste weefsel verwijderd wordt. Het is wel belangrijk om eerst in kaart te brengen of 1 of beide schildklieren zijn aangedaan.
Alleen geschikt voor katten met stabiele hart- en nierfunctie.
Risico op schade aan de bijschildklieren (calciumregulatie).
Soms wordt de andere schildklierhelft later ook overactief.
4. Speciaal dieet
Een jodiumarm dieet (zoals Hill’s y/d) vermindert de aanmaak van schildklierhormoon, omdat jodium nodig is voor de productie van T4.
Alleen effectief als de kat niets anders eet.
Geschikt voor katten die geen medicatie verdragen of wanneer andere behandelingen niet mogelijk zijn.
Niet curatief, maar kan helpen om de hormoonspiegel stabiel te houden.
Levensverwachting en opvolging
Met behandeling is de prognose uitstekend: de meeste katten leven nog jaren comfortabel.
Zonder behandeling blijft de stofwisseling overactief en raken organen uitgeput.
Na de start van de therapie zijn regelmatige controles cruciaal:
2–3 weken na start (T4, nierfunctie, bloeddruk)
Daarna elke 3–6 maanden om stabiel te blijven
Wat kun je thuis doen?
Let op eetlust, gewicht en gedrag — veranderingen kunnen betekenen dat de dosis moet worden aangepast.
Zorg voor goede hydratatie (natvoer, waterfontein).
Overweeg jaarlijkse bloed- en bloeddrukcontroles vanaf 7 jaar om vroeg te detecteren.
Samenvatting
Hyperthyreoïdie is een veelvoorkomende hormonale aandoening bij oudere katten waarbij de schildklier te actief is.
Het veroorzaakt gewichtsverlies, rusteloosheid en hartproblemen, maar is goed te behandelen.
Met tijdige diagnose, juiste behandeling en regelmatige controles kan je kat nog jaren gezond en actief blijven.
Blijf Purrfectly informed en zorg dat je kat gezond en gelukkig blijft
Liefs,
Marieke (en Pip)